Nowoczesne koncepcje dotyczące istnienia, roli i znaczenia nabłonkowych komórek macierzystych rozwijały się dzięki metodom stosowanym w pierwotnych hodowlach komórek, czyli hodowlach komórek powstałych bezpośrednio z pobranego wycinka tkankowego – eksplantatu (1, 2). Z kolei doświadczenia, które zapoczątkowały badania nad komórkami macierzystymi (komórkami pnia, stem cells) dotyczyły izolacji i przeszczepiania komórek szpiku kostnego pod torebkę śledziony oraz zachowania się komórek prawidłowych i nowotworowych w hodowlach in vitro. Wprowadzenie pojęcia „komórka pnia” upowszechniło się dzięki pracom rozpoczętym w połowie XX wieku. Należy jednak z całym naciskiem podkreślić, iż pojęcie „komórka pnia” czy „komórka macierzysta” początkowo nie miało tak uniwersalnego i szerokiego znaczenia jakie obecnie jest przypisywane komórkom macierzystym (3-14).

Rozwój metod hodowli in vitro komórek nabłonkowych związany jest z pionierskimi pracami, w których określono warunki niezbędne dla prawidłowego wzrostu komórek. Zasady prowadzenia hodowli komórek nabłonkowych stercza, pęcherza moczowego i naskórka przedstawione w tych pracach obowiązują do dzisiaj (15-18). Istnieją podobieństwa między metodami prowadzenia hodowli pierwotnych różnych nabłonków. Badania dotyczące komórek macierzystych w tkankach nabłonkowych związane są z obserwacjami charakteru wzrostu komórek in vitro. Opisano kolonie komórek o dużym oraz małym potencjale proliferacyjnym, których występowanie wiązano z obecnością bądź brakiem komórek macierzystych (19). Krokiem milowym w zrozumieniu fizjologii macierzystych komórek nabłonkowych było odkrycie, a następnie wyhodowanie naskórka z komórek macierzystych mieszków włosowych (20-22). Stwierdzenie w warstwie podstawnej nabłonka stercza białek hamujących apoptozę, odpowiedzialnych za naprawę DNA oraz aktywności telomerazy pozwoliło przypuszczać, iż w warstwie tej znajdują się komórki odpowiedzialne za odnowę prawidłowego nabłonka, jak i powstanie raka (23-25). Hipoteza, iż rak powstaje w wyniku zaburzeń różnicowania komórek macierzystych nabłonków wysunięta przez Sella i Peirce'a znajduje coraz więcej protagonistów (26). Założenia te są spójne z obserwacjami klinicznymi dotyczącymi rozwoju stanów przednowotworowych, takich jak wysokiego stopnia śródnabłonkowa neoplazja stercza (HGPIN – High Grade Prostate Intraepithelial Neoplasia (27).

W latach 90. komórki macierzyste definiowano przy pomocy wielu rożnych antygenów, których znaczenie nie do końca było poznane (28, 29). Obecność komórek macierzystych w nabłonku stercza została udowodniona dzięki odkryciu nowych białek markerowych w połączeniu z możliwościami przyżyciowego sortowania komórek (30-33). Ostatecznie wiedza na temat komórek macierzystych nabłonków została usystematyzowana i uporządkowana, choć badania dotyczące ich izolacji i charakterystyki trwają nadal (34-36).

Różne nabłonki, w tym naskórek oraz nabłonek wyścielający drogi moczowe, jak i nabłonek wydzielniczy stercza mają wiele elementów wspólnych, takich jak morfologia i charakter wzrostu komórek w warunkach in vitro (15, 16, 18, 19, 37-39). W naskórku i nabłonku stercza stwierdza się obecność podobnych enzymów, a komórki macierzyste naskórka, mieszków włosowych, nabłonka pęcherza i stercza wykazują ekspresję podobnych antygenów (34, 40-44). Elementami wspólnymi charakterystycznymi dla nabłonków są obecność komórek macierzystych w pierwotnych hodowlach oraz podobne nisze komórek macierzystych in vivo (29, 34, 45-48). Wyrazem podobieństw między rożnymi nabłonkami są zjawiska znane z patologii człowieka, takie jak rożne, zmiany histologiczne w obrębie jednego narządu, np. urotelialny rak stercza. Innym przykładem jest metaplazja płaskonabłonkowa w pęcherzu moczowym (49, 50).

Przedstawione dowody potwierdzają, iż komórki macierzyste są elementem odpowiedzialnym za zjawiska prawidłowe i patologiczne w obrębie nabłonków.

Postęp w badaniach dotyczących komórek macierzystych spowodował, iż wiąże się z nimi nadzieje wyleczenia wielu dotąd nieuleczalnych chorób człowieka. W związku z możliwością pokierowania różnicowaniem komórek macierzystych mogą być one potencjalnie wykorzystane w leczeniu chorób układu krwiotwórczego, chorób neurodegeneracyjnych, cukrzycy oraz prób regeneracji narządów. Komórki macierzyste mają zdolność wzbudzenia ekspresji białek w innych komórkach, mogą służyć również jako wektory cząstek do określonych miejsc organizmu. Sugeruje się również, iż komórki macierzyste mogą być celem leczenia chorób nowotworowych, szczególnie o charakterze rozsianym (46, 51-54).

Komórki macierzyste klasyfikuje się w zależności od ich potencjału do podziału i różnicowania w inne komórki, tkanki, narządy czy wreszcie cały organizm. Potencjał ten obejmuje zakres od totipotencjalności do pluripotencjalności i od multipotencjalności do unipotencjalności. Totipotencjalne komórki macierzyste posiadają zdolność różnicowania w komórki zdolne do zbudowania całego organizmu. Pluripotencjalne macierzyste komórki zarodkowe wyizolowane z węzła zarodkowego blastocysty mogą dać początek komórkom wszystkich trzech listków zarodkowych, ale nie są źródłem komórek pozazarodkowych, dlatego też nie są w stanie uformować organizmu. Komórki macierzyste wyizolowane z listków zarodkowych lub narządów z nich powstałych mają zdolność poza samoodnową do różnicowania w komórki charakterystyczne dla danego listka zarodkowego lub narządu. Te komórki nazywa się multipotencjalnymi. Komórki progenitorowe lub prekursorowe to takie, które wykazują ograniczoną zdolność do samoodnowy, a ich różnicowanie w warunkach fizjologicznych zachodzi w kierunku tylko jednego zdefiniowanego typu komórek. Są to komórki unipotencjalne. Zarówno komórki multipotencjalne jak i unipotencjalne, izolowane są z tkanek organizmów dojrzałych, dlatego też często określa się je wspólnie terminem adult stem cells (51). Z drugiej strony sugeruje się obecność komórek o właściwościach pluripotecjalnych w organizmach dojrzałych, a także neguje się przedstawiony powyżej hierarchiczny podział komórek macierzystych (13, 55).

Klasyfikacja komórek macierzystych jest nadal kwestią otwartą a ich zdefiniowanie będzie wymagało wielu badań.

Wykrywanie i leczenie raka stercza jest technologicznie bardzo zaawansowane. Wykrywanie raka stercza dzięki wprowadzeniu badań oceniających poziom białka PSA objęło szeroką część populacji mężczy-zn. Leczenie raka obejmuje metody chirurgiczne, napromienianie, hormonoterapię, chemioterapię, krioterapię, leczenie przy pomocy fal radiowych, jak i ultradźwiękowych oraz różne kombinacje tych metod (56-62). Wydaje się, że tak szeroki wachlarz metod leczniczych powinien przyczynić się do znacznej poprawy wyników leczenia raka stercza. Wyraźnego trendu zwiastującego poprawę nie obserwuje się jednak w tym zakresie. Konieczna jest zmiana koncepcji postrzegania i diagnozowania rozsianej choroby nowotworowej (63). W pracy de Bono i wsp. wykazano, że to właśnie krążące w krwioobiegu komórki nowotworowe mają największy wpływ na przeżycie pacjentów z rakiem stercza (64).

Efekt leczenia onkologicznego będzie niezadowalający w przypadku leczenia choroby rozsianej metodami zarezerwowanymi do leczenia choroby miejscowej. Sytuacji nie poprawią istotnie nawet najbardziej dokładne kalkulacje na podstawie charakterystyki komórek nowotworowych, poziomu PSA, badań dodatkowych i badania fizykalnego. Te metody mają skończoną możliwość przewidywania co do istnienia choroby rozsianej. Wynik będzie pochodną matematycznych wyliczeń o określonym prawdopodobieństwie rozsiewu nowotworu (65, 66). Nowe rozwiązania koncepcyjne dają szansę odróżnienia stadium choroby ograniczonej do narządu, którą można wyleczyć chirurgicznie od choroby rozsianej, którą można leczyć metodami systemowymi.

Takim rozwiązaniem koncepcyjnym jest możliwość śledzenia wędrówki komórek odpowiedzialnych za rozsiew choroby nowotworowej. W przypadku choroby rozsianej komórki nowotworowe krążące w krwioobiegu powinny być jednym z celów leczenia, gdyż samo usunięcie narządu, choć równie konieczne, nie jest zabiegiem wystarczającym do osiągnięcia sukcesu terapeutycznego. Lecząc radykalnie pacjenta o niskim stopniu zaawansowania raka, z reguły uzyskuje się wyleczenie, bo jest niskie prawdopodobieństwo, iż komórki nowotworowe znajdują się w krwioobiegu. Lecząc radykalnie pacjenta chorego na raka stercza o wysokim stopniu zaawansowania miejscowego, nie uzyskuje się wyleczenia, bowiem komórki nowotworowe krążą w krwioobiegu, a choroba jest rozsiana, choć przerzutów nie można jeszcze zdiagnozować. Wyniki leczenia raka stercza potwierdzają przedstawione zależności (56, 59, 60, 67-74). Nowa koncepcja powinna stworzyć możliwości podejmowania decyzji o leczeniu pacjenta w oparciu o pewność a nie przewidywanie, tak jak to ma miejsce w przypadku pozytywnego wyniku biopsji, który świadczy o chorobie nowotworowej. Zgodnie z obecnie panującą koncepcja to komórki są najmniejszą cząstką raka stercza zdolną do jego rozprzestrzeniania w organizmie. Wprowadzenie możliwości detekcji komórek nowotworowych w krwioobiegu spowodowałoby poprawę wyników leczenia. Badania dotyczące wędrówki komórek nowotworowych w organizmie przyniosą w przyszłości rozwiązania skuteczne dla leczenia pacjenta. Do podjęcia decyzji o zastosowaniu odpowiedniej metody leczenia potrzeba po pierwsze informacji o rozprzestrzenianiu się komórek nowotworowych, a dopiero potem o ich dokładnej charakterystyce, aktywnych szlakach metabolicznych i stopniu odróżnicowania. Dane te są niezbędne do oszacowania ryzyka rozsiewu, a co z tym idzie ryzyka zgonu pacjenta, poddanego określonej terapii. Wstępna decyzja o podjęciu właściwego leczenia powinna opierać się na określeniu obecności komórek nowotworowych krążących w krwioobiegu, a ich charakterystyka morfologiczna powinna dać odpowiedź, jaka jest szansa wyleczenia chorego zaplanowaną metodą (75).

Badania nad komórkami macierzystymi w tkankach prawidłowych jak i nowotworowych stwarzają szansę na uzyskanie odpowiedzi, jak należy diagnozować i leczyć raka stercza. Za rozwój raka stercza jak i powstawanie przerzutów nowotworowych w tej chorobie odpowiadają najprawdopodobniej macierzyste komórki nowotworowe (76-84). Część gruczołowa stercza zawiera rozgałęziające się kanaliki, które mają swój początek w obrębie cewki moczowej, a kończą się gronkami. Początkowy odcinek kanalików wysłany jest nabłonkiem sterczowego odcinka cewki moczowej, który stopniowo przechodzi w nabłonek sześcienny lub kolumnowy. Nabłonek wydzielniczy stercza składa się z komórek zróżnicowanych (wydzielniczych) oraz komórek podstawnych. Komórki wydzielnicze stercza wyściełające gronka są sześcienne lub kolumnowe. Warstwa komórek podstawnych leży poniżej i trudno je nieraz odróżnić od podścieliska zbudowanego z fibroblastów i komórek mięśniowych (85). Funkcjonowanie i odnowę tkanek nabłonkowych stercza opisano, posługując się modelem jednostki strukturalno-podziałowej (proliferation-structural unit). Model ten funkcjonuje prawie w każdym nabłonku, wyjątkiem jest nabłonek rogówki, w którym komórki rozrodcze znajdują się na obrzeżach tkanki, choć wydaje się, że nawet rogówka zachowuje pewne cechy charakterystyczne i procesy odnowy podobne do innych tkanek nabłonkowych (77, 86). Jednostki strukturalno-podziałowe odnawiają strukturę kanalikową dzięki powolnej wymianie komórek. Zgodnie z założeniami modelu uwzględniającego obecność komórek macierzystych w nabłonku kanalików wyróżnia się komórki macierzyste, warstwę komórek silnie dzielących się i komórki prekursorowe dla komórek światła kanalików. Warstwa zrębu oraz błona podstawna utrzymują niewielką populację komórek macierzystych dla nabłonka poprzez oddziaływania parakrynne i bezpośredni kontakt komórek macierzystych z białkami błony podstawnej budującej niszę komórek macierzystych (82, 87, 88). Unipotencjalne komórki macierzyste ulegają w obrębie nabłonka stercza najprawdopodobniej podziałom niesymetrycznym. W wyniku takiego podziału powstaje potomna unipotencjalna komórka i komórka progenitorowa szybko dzieląca się. Dzięki komórkom progenitorowym szybko dzielącym się w tkance, utrzymywana jest tylko niewielka populacja komórek macierzystych (89). W obrębie nabłonka stercza nie można wykluczyć również podziałów symetrycznych i selekcji klonalnej (90, 91). Zależności między liczbą komórek podstawnych i komórek światła kanalików mogą mieć kluczowe znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania stercza. Zjawisko degeneracji i regeneracji w nabłonku wydzielniczym stercza ma istotne znaczenie dla liczebności populacji komórek silnie dzielących się. Komórki macierzyste znajdują się w odcinku proksymalnym kanalików stercza, gdzie utrzymywane są długo w stadium spoczynkowym mitozy (G0), dzięki wysokiemu poziomowi białka TGFβ, wydzielanego przez włókna mięśniowe. Wysoki poziom białka TGFβ powoduje, że komórki macierzyste nie są wrażliwe na wpływ androgenów. W przypadku obniżenia poziomu białka TGFβ komórki macierzyste stymulowane są do podziałów i do wytworzenia kolejnych pokoleń komórek szybko dzielących się. Komórki szybko dzielące się wykazują pośredni profil ekspresji cytokeratyn pomiędzy komórkami podstawnymi a komórkami światła kanalików. Komórki szybko dzielące się wędrują w kierunku dystalnym kanalika stercza, dzięki czemu zachodzą procesy regeneracji w obrębie całego kanalika (77, 92). Przy użyciu przeciwciał przeciwko cytokeratynom w nabłonku stercza stwierdzono trzy populacje komórek, z których jedna odpowiada komórkom macierzystym (93). Bardzo mała populacja (około 1%) komórek podstawnych nabłonka wydzielniczego stercza wykazuje ekspresję białka błonowego CD133. Komórki te zidentyfikowano również dzięki wysokiej ekspresji integryn α2β1. Wykazują one cechy charakterystyczne dla komórek macierzystych nabłonków, bowiem mają wysoki potencjał proliferacyjny oraz zdolność do budowy kanalików stercza, co stwierdzono na modelu zwierzęcym (31).

Zarówno przerost łagodny stercza, jak i rak powsta-ją w konsekwencji zaburzeń procesów podziałów komórkowych, różnicowania komórek i zaprogramowanej genetycznie śmierci (94). Nadal bardzo mało wiadomo na temat przebiegu procesu nowotworzenia w tkance kanalików stercza. Uważa się, iż klony komórek nowotworowych pochodzą bezpośrednio z populacji komórek macierzystych budujących daną tkankę (46, 95-102). Komórki nowotworowe o fenotypie luminalnym nie mają zdolności do tworzenia guzów w modelach zwierzęcych, co potwierdza hipotezę o udziale komórek macierzystych w nowotworzeniu (103). Szczególnie interesująca dla wyjaśnienia procesu nowotworzenia jest hipoteza opisująca plastyczność komórek macierzystych, zaś hipoteza, mówiąca o fuzji komórek macierzystych z komórkami zróżnicowanymi mogłaby tłumaczyć obecność aberracji strukturalnych i liczbowych chromosomów w komórkach raka stercza (104-106). Hipoteza o przeróżnicowaniu komórek (transdyferencjacji) w warunkach stresu wiąże się z podwyższeniem potencjału mitotycznego komórek i niższym stopniem zróżnicowania komórek macierzystych i większymi możliwościami późniejszego ich różnicowania. Dzięki temu zjawisku można wytłumaczyć występowanie metaplazji. Komórka progenitorowa narządu bądź tkanki zostaje zmieniona poprzez działanie innych czynników transkrypcyjnych, a komórki nowotworowe reprezentują mechanizmy obronne (107-115). Możliwe jest występowanie różnych odmian genetycznych nowotworów wrażliwych i niewrażliwych na stosowane leczenie. Pochodzenie tych odmian może zależeć od tego, z jakiego klonu komórek macierzystych rozwinęła się choroba nowotworowa (116).

Prawidłowe komórki macierzyste fenotypowo przypominają macierzyste komórki raka stercza. Komórki te charakteryzuje podobny profil ekspresji białek takich jak CD44, CD133, receptor CXCR4 oraz ekspresja integryn α2β1. Unieśmiertelnienie komórek nabłonka stercza powoduje, iż ich fenotyp przypomina komórki macierzyste nabłonka stercza (81). Prawidłowe komórki macierzyste jak i macierzyste komórki nowotworowe charakteryzują się wieloma podobnymi cechami związanymi z proliferacją, zdolnością do odnowy – z tym wyjątkiem, iż te ostatnie wykazują zdolność do inwazji podścieliska i tworzenia przerzutów (99, 117, 118). Odkrycie i wytłumaczenie praw rządzących procesami różnicowania komórek macierzystych aż do ich śmierci przyczyni się w znacznym stopniu do zrozumienia powstawania przerzutów nowotworowych, ich diagnozowania i prawidłowego rozróżniania choroby nowotworowej miejscowej od rozsianej.

Pozwoli to na rezygnację z pojęcia raka stercza miejscowo zaawansowanego, które to pojęcie nie jest jednoznaczne. Możliwość śledzenia wędrówki komórek macierzystych raka stercza na pewno poprawiłaby ocenę stopnia zaawansowania raka stercza i odpowiednio wczesnego leczenia choroby rozsianej.

Wyniki eksperymentów przedstawione przez Drewę i wsp. potwierdzają tezę, iż powodzenie w uzyskiwaniu hodowli pierwotnych zależy od obecności komórek macierzystych i/lub progenitorowych (119, 120). Pojedyncze komórki progenitorowe tworzą holoklony, a komórki, zróżnicowane, prowadzą do powstania koloni o charakterze paraklonów. Jednoznaczne wyniki przyniosły doświadczenia z użyciem komórek nabłonkowych stercza pobranych od pacjentów cierpiących z powodu łagodnego rozrostu stercza. W badaniu tym wykazano, iż komórki zróżnicowane nie są w stanie zainicjować hodowli in vitro a komórki progenitorowe tworzą kolonie komórek zdolnych do dalszych wielokrotnych podziałów (120). Żywotność komórek progenitorowych in vitro jest bardzo wysoka i sięga 100%, podczas gdy żywotność komórek zróżnicowanych jest niska i wynosi około 25%. Żywotność komórek w ko-kulturach jest pośrednia. Takie samo zjawisko obserwuje się również analizując liczbę komórek, w których obserwowano początkowe stadium apoptozy. Najwięcej komórek we wczesnych fazach apoptozy znajduje się we frakcjach komórek zróżnicowanych a najmniej w komórkach progenitorowych. Kultury mieszane obu rodzajów komórek charakteryzują się wartościami pośrednimi. Otrzymane wyniki tego badania mogą się również odnosić do komórek nowotworowych. Weryfikacja tego poglądu w odniesieniu do komórek nowotworowych byłaby wskazana z użyciem linii komórkowych. Istnieją często bardzo duże różnice między badaniami przeprowadzanymi in vitro a in vivo. Testowane związki przeciwnowotworowe wykazują bardzo często aktywność in vitro, podczas gdy testy na modelach zwierzęcych nie potwierdzają się. Różnice wynikają nie tylko z warunków eksperymentów in vitro i in vivo. Różnice mogą wynikać z faktu, iż w badaniach in vitro nie prowadzi się oddzielnych testów oceniających wpływ badanej substancji na komórki macierzyste/progenitorowe oraz na komórki zróżnicowane. Jeżeli lek przeciwnowotworowy testuje się na modelu kokultury komórek progenitorowych i zróżnicowanych wnioski z nich płynące mogą być skrajnie fałszywe. Gdy wartość stężenia badanego leku powodująca 90% śmiertelność komórek została stwierdzona w hodowli mieszanej, zawierającej 90% komórek zróżnicowanych i 10% komórek macierzystych, oznacza to wysokie prawdopodobienstwo, iż dana substancja jest w 100% aktywna w stosunku do komórek zróżnicowanych, zaś w 100% nieaktywna w stosunku do komórek macierzystych. Jeżeli analizie poddany został związek przeciwnowotworowy a modelowymi komórkami są komórki raka, to wyniki płynące z takiego badania są nieprzydatne, gdyż to właśnie komórki macierzyste mają istotne znaczenie w powstawaniu i rozwoju choroby nowotworowej. W rozważaniach tych pominięto dodatkowe różnice między komórkami macierzystymi i zróżnicowanymi, m.in. inny profil receptorowy i właściwości biologiczne komórek progenitorowych i zróżnicowanych. Rewizja stosowanych obecnie modeli stosowanych w badaniach na komórkach hodowli pierwotnych i linii komórkowych powinna obejmować oddzielną analizę komórek macierzystych i zróżnicowanych.

Komórki macierzyste nabłonka stercza mają kluczowe znaczenie w inicjacji hodowli komórek in vitro, są źródłem odnowy tkanek, a ich nieprawidłowe funkcjonowanie może być związane z rozwojem raka stercza.

Nowotworowe komórki macierzyste raka stercza mogą mieć kluczowe znaczenie dla leczenia raka stercza. Hipotezę, iż właściwości macierzystych komórek nowotworowych wiąże się bezpośrednio z niepowodzeniami leczenia systemowego raka stercza. Leczenie hormonalne raka stercza nie przynosi efektów w postaci przedłużenia przeżycia, a wiąże się często z występującymi objawami ubocznymi, które znacznie obniżają jakość życia. Należy również zaznaczyć, iż leczenie hormonalne dotyczy często starszych osób, których przewidywana długość życia jest krótka (76, 121).

Koncepcja raka stercza jako choroby, u podstawy rozwoj, której leży proliferacja i następczy rozsiew nowotworowych komórek macierzystych powinna całkowicie zmienić podejście do problemu leczenia pacjentów z rozsianym rakiem stercza.

Zakładając, iż komórki macierzyste raka stercza, podobnie jak komórki macierzyste prawidłowego nabłonka stercza oporne są na działanie androgenów, należy spodziewać się, iż zmniejszenie poziomu czy dostępności testosteronu nie wpłynie na zmianę liczby i podziałów komórek macierzystych raka stercza. Co więcej zmniejszenie poziomu czy dostępności testosteronu wpłynie na zmniejszenie się liczby komórek nowotworowych wrażliwych na androgeny, co może teoretycznie spowodować bardziej intensywną proliferację komórek macierzystych w ogniskach raka stercza. Efekt takiej terapii może być różny, w początkowym okresie doprowadzi do ogólnej poprawy samopoczucia pacjenta z rozsianą chorobą nowotworową, ale ostatecznie może nawet przyspieszyć powstanie takiego etapu, w którym rozsiana choroba staje się oporna na leczenie hormonalne. Nasuwa się pytanie pozostające nadal bez odpowiedzi, kiedy i któremu choremu z rakiem stercza można włączyć leczenie hormonalne. Rozważania te na razie są czysto teoretyczne i będą oczywiście wymagały weryfikacji w przyszłości (76, 121, 122). Wydaje się jednak, iż ten sposób postrzegania choroby nowotworowej będzie miał wielu protagonistów. Najważniejsze jest jednak pytanie, co zrobić, żeby leczenie rozsianego raka stercza prowadziło do wydłużenia przeżycia.

Koncepcja raka stercza jako choroby, u podłoża której leżą komórki macierzyste może być w tym pomocna. Komórki macierzyste oporne są na konwencjonalne leczenie chemiczne m.in. ze względu na wysoką ekspresję białek należących do grupy transporterów ABC (ATP-binding cassette). Białka te powodują, iż substancje potencjalnie toksyczne względem komórek są bardzo efektywnie usuwane z wnętrza komórek macierzystych. Tradycyjnie stosowane chemioterapeutyki działają na komórki macierzyste raka stercza podobnie jak hormonoterapia, to jest mogą powodować selekcję komórek macierzystych (54, 123). Dlatego słusznym wydaje się podjęcie takiego leczenia, które doprowadzi do eradykacji komórek macierzystych raka stercza. W tym celu można stosować tradycyjną chemioterapię w połączeniu z inhibitorami błonowych białek transportujących albo w skojarzeniu z antagonistami lub inhibitorami czynników wzrostu z rodziny FGF czy EGF. Uwzględniając koncepcję komórek macierzystych raka stercza hormonoterapię traktować należy tylko i wyłącznie jako leczenie uzupełniające, które spowoduje zmniejszenie objawów u pacjentów z rozsianą chorobą nowotworową.

Wydaje się, iż tak prowadzone leczenie ma szansę wpłynąć na wydłużenie przeżycia, a może nawet prowadzić do wyleczenia pacjentów z rozsianą chorobą nowotworową. Obecność nowotworowych komórek macierzystych w krwioobiegu powoduje niepowodzenia związane z leczeniem raka ograniczonego do narządu, który tak naprawdę jest niezdiagnozowanym rakiem rozsianym. Sytuacja taka wynika najczęściej z braku dostępności odpowiednio czułych narzędzi diagnostycznych. Jest wysoce prawdopodobne, iż nie mają sensu żadne terapie neoadjuwantowe lub adjuwantowe prowadzące do zmniejszenia stężenia testosteronu, stosowane wraz z leczeniem radykalnym u pacjentów o wysokim ryzyku istnienia przerzutów. Leczenie takie nie doprowadzi do usunięcia mikroprzerzutów i/lub wszystkich krążących w krwioobiegu komórek nowotworowych, ponieważ są tam również komórki macierzyste. Leczenie to miałoby jedynie sens, gdyby przerzuty powstawały z komórek niemacierzystych, podczas gdy komórki macierzyste pozostawałyby wewnątrz narządu objętego procesem nowotworowym. Dostępne dane przeczą jednak takiemu rozumowaniu (124-128).