Badanie przedmiotowe chorego w wieku podeszłym z nadciśnieniem powinno obejmować ocenę szmerów nad tętnicami obwodowymi (zwł. tętnicami szyjnymi, nerkowymi). W przypadku stwierdzenia patologicznych szmerów należy poszerzyć diagnostykę po ocenę przepływów w tętnicach dogłowowych, nerkowych. Należy zwrócić uwagę na cechy zespołu Cushinga, chorób tarczycy, czy chory nie nadużywa niesteroidowych leków przeciwzapalnych.

W ostatnich kilkunastu latach strategie leczenia farmakologicznego w nadciśnieniu tętniczym ewoluowały w kierunku uproszczenia schematów dawkowania leków, co jest istotne zwłaszcza dla osób starszych. Różne badania obserwacyjne dostarczyły danych wskazujących, że podawanie leków, zwłaszcza u osób z chorobami przewlekłymi, w schemacie kilka razy w ciągu doby może u wielu pacjentów negatywnie wpływać na stosowanie się do zaleceń. Szczególnie dotyczy to grupy osób w wieku podeszłym, w której zjawisko „no compliance, no treatment” nabiera dodatkowego znaczenia. Z pomocą przychodzi stosowanie leków w pojedynczej dawce, zwykle przyjmowanej w godzinach porannych, a także stosowanie preparatów złożonych. Dane z badań farmakokinetycznych oraz badań oceniających czas trwania efektu hipotensyjnego wyłoniły grupę leków, które cechują się dobrym efektem hipotensyjnym trwającym przez 24, a nawet 48 godzin po jednorazowym, zwykle porannym podaniu. Z drugiej strony różny czas podawania leków może mieć korzystny wpływ na dobowy profil ciśnienia i w ten sposób przyczynić się do lepszej ochrony przed powikłaniami niż miałoby to miejsce nawet przy dobrym efekcie przeciwnadciśnieniowym, ale bez zachowanego profilu dobowego. Przykładem takiego badania było badanie Syst-Eur (Systolic Hypertension in Europe), gdzie schemat podawania leku pierwszego rzutu (nitrendypiny) zakładał podawanie raz dziennie wieczorem; w razie braku kontroli dodawano drugą dawkę w godzinach porannych. Efekt w postaci 42% redukcji ryzyka udaru, w zestawieniu z danymi epidemiologicznymi i wieczornym schematem podawania leku sugeruje, że część pacjentów mogła odnieść korzyść właśnie dzięki przywróceniu rytmu dobowego oraz dzięki adekwatnemu występowaniu efektu przeciwnadciśnieniowego w godzinach porannych. U pacjentów non-dipper zasadne jest wprowadzenie leku hipotensyjnego wieczorem. U chorych z nadmiernym (> 20%) nocnym spadkiem, należy tego jednak unikać i wtedy – w celu zabezpieczenia przed nadmiernym porannym wzrostem – należy utrzymać podawanie długo działającego leku rano. Stąd ważnym elementem kontroli terapii nadciśnieniowej, podejmowania decyzji terapeutycznych jest 24-godzinne ambulatoryjne monitorowanie ciśnienia tętniczego krwi (ABPM). Przykładami leków do podawania wieczorem są wśród antagonistów wapnia (CaB) nitrendypina i diltiazem (a także w praktyce amlodypina), wśród inhibitorów konwertazy (ACEI) chinapryl, ramipril, a walsartan w grupie antagonistów receptora AT (ARB).

Jak wspomniano wcześniej, najczęstszą postacią nadciśnienia u osób w wieku podeszłym jest izolowane nadciśnienie skurczowe (ISH) definiowane jako podwyższenie ciśnienia skurczowego (SBP) > 140 mmHg przy ciśnieniu rozkurczowym (DBP) < 90 mmHg. Niestety większość danych dotyczących korzystnego wpływu leczenia ISH u osób w podeszłym wieku pochodzi z badań, do których pacjenci byli kwalifikowani przy SBP > 160 mmHg. ISH jest istotnym czynnikiem ryzyka wystąpienia powikłań sercowo-naczyniowych. I tak wykazano, że u osób po 65. r.ż. chorych na ISH, wzrost SBP o 10 mmHg wiąże się z 14% zwiększeniem ryzyka zgonu z wszystkich przyczyn, 12% zwiększeniem ryzyka zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych, 8% zwiększeniem ryzyka wystąpienia któregokolwiek z powikłań sercowo-naczyniowych oraz 12% zwiększeniem ryzyka wystąpienia udaru mózgu. Analiza danych z Cardiovascular Health Study wykazała, że u osób z ISH istotnie większe jest ryzyko rozwoju niewydolności serca, i że wzrost SBP o 10 mmHg zwiększa to ryzyko o 10%. U pacjentów z ISH ryzyko zwiększa się nie tylko wraz ze wzrostem SBP, ale również ze spadkiem (od wartości 95 mmHg) DBP. Obserwacja ta pozwoliła uznać ciśnienie tętna (PP), czyli różnicę między SBP a DBP, za niezależny czynnik ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych z ISH.

Korzyści wynikające z leczenia ISH u pacjentów w wieku > 65. r.ż. oceniano w trzech dużych badaniach klinicznych z grupą kontrolną placebo (Sysytolic Hypertension in the Elderly Program – SHEP, Systolic Hypertension in Europe – Syst-Eur, Systolic Hypertension in China – Syst-China) (20, 21). Badania te wykazały, że aktywne leczenie diuretykiem tiazydowym (SHEP) lub dihydropirydynowym antagonistą wapnia (Syst-Eur, Syst-China) znacząco zmniejsza ryzyko wystąpienia udaru mózgu (RRR 39-42%). Dały również podstawy do zalecania terapii lekami z tych grup niepowikłanego ISH u osób w podeszłym wieku. Dodatkowo badanie Syst-Eur wykazało skuteczność nitrendypiny u pacjentów z ISH w zmniejszaniu ryzyka rozwoju demencji. Prowadzone w dalszym ciągu badania wykazały, że stosowanie inhibitorów ACE lub ARB również korzystnie wpływa na rokowanie w tej grupie chorych. Badanie Hypertension in the Very Elderly Trial udokumentowało, że u pacjentów w wieku 80 lat i starszych z SBP > 160 mmHg (1/3 z ISH), leczenie inhibitorem ACE i diuretykiem tiazydopodobnym przyczyniło się do redukcji większości ocenianych punktów końcowych, w tym 64% redukcji ryzyka wystąpienia niewydolności serca. Należy jednak pamiętać, że zwłaszcza w starszych grupach wiekowych pacjenci kwalifikowani do badań są „zdrowsi” niż pacjenci przeciętnych poradni lub oddziałów szpitalnych i trudno jest przełożyć na tę grupę wyniki dużych badań.

Po wykluczeniu błędu pomiaru, nadciśnienia rzekomego czy w końcu wtórnych postaci nadciśnienia tętniczego podejmujemy decyzję o leczeniu. Nadal na pierwszym miejscu znajduje się modyfikacja stylu życia. Dotyczy ona redukcji nadwagi, konieczności ograniczenia spożycia soli kuchennej do 6 g/dobę, ograniczenia spożycia alkoholu i wprowadzenia aktywności fizycznej. W szczególnej grupie, jaką stanowią osoby w wieku podeszłym najwięcej trudności przysparza zmiana nawyków żywieniowych (wraz z wiekiem zmniejsza się wrażliwość kubków smakowych, stąd trudniejsze przystosowanie do diety z ograniczeniem spożycia sodu, osoby starsze najczęściej przygotowują potrawy z gotowych półproduktów). Zwiększenie aktywności fizycznej musimy poprzedzić oceną stopnia sprawności i wydolności fizycznej. Zaburzenia funkcji poznawczych, zaburzenia nastroju, częściej występujące w tej grupie wiekowej to dodatkowe czynniki, które wpływają na gorszą współpracę z pacjentem (compliance). Ważną rolę w terapii mogą odegrać członkowie rodziny i opiekunowie, których zaangażowanie w proces modyfikacji stylu życia i procesu terapii nadciśnienia tętniczego powinno zaowocować lepszą skutecznością leczenia.

Kolejnym etapem jest wybór preparatu hipotensyjnego i prowadzenie terapii. W terapii osób w wieku podeszłym należy stosować tylko niezbędne preparaty, wyłącznie o udowodnionym działaniu w danej sytuacji klinicznej, rozpoczynając terapię od najmniejszych skutecznych dawek (zasada „start low – go slow”), uwzględniając interakcje lekowe. Przed rozpoczęciem terapii należy ocenić sprawność fizyczną, umysłową i sytuację socjalną chorego, należy monitorować funkcję nerek, wątroby przed i w czasie terapii. Przy wyborze preparatu hipotensyjnego należy wziąć pod uwagę często współistniejące w wieku podeszłym choroby – cukrzycę, przewlekłą chorobę nerek, łagodny rozrost gruczołu krokowego. Należy unikać preparatów krótkodziałających, podawanych kilka razy dziennie oraz wykonać podczas pierwszej wizyty, a także po zmianie leczenia i w przypadku wystąpienia objawów hipotonii próbę ortostatyczną z pomiarem ciśnienia na leżąco oraz w 1, 3, 5 minucie po pionizacji.

Wg wytycznych ESH wskazane jest rozpoczynanie terapii nadciśnienia od samego początku 2 lekami w małych dawkach. Terapia skojarzona powinna być zastosowana zwłaszcza w momencie, gdy skurczowe ciśnienie tętnicze (SBP) wynosi > 160 mmHg, lub rozkurczowe (DBP) ma wartość nie < 90 mmHg, a także u pacjentów z dużym ryzykiem sercowo-naczyniowym (m.in. z cukrzycą, po zawale serca) (22). Metaanaliza Walda i wsp., która obejmowała 10 968 pacjentów z 42 badań klinicznych prowadzonych w latach 1966-2008 miała ocenić wpływ najczęściej stosowanych w leczeniu nadciśnienia leków (tiazydów, inhibitorów konwertazy, antagonistów wapnia i betaadrenolityków) tak w monoterapii, jak i w leczeniu skojarzonym. Ustalono podczas tego badania, że:

– diuretyki tiazydowe redukują SBP o 7,3 mmHg w monoterapii i o 14,6 mmHg w leczeniu skojarzonym,

– dla inhibitorów konwertazy (ACE-I) wartości te stanowiły odpowiednio 6,8 mmHg i 13,9 mmHg,

– dla antagonistów wapnia (CaB) 8,4 mmHg i 14,3 mmHg,

– a dla betaadrenolityków (LBA) 9,3 i 14,6 mmHg.

Wyliczono, że skojarzona terapia hipotensyjna daje 5-krotnie większą skuteczność kontroli ciśnienia niż podwojenie dawki leku w monoterapii (23).

Jeśli terapia jest nieskuteczna należy zweryfikować, czy pacjent właściwie stosuje się się do zaleceń lekarskich. Tylko około 50-60% pacjentów przestrzega skrupulatnie zaleceń lekarskich, częściowo – 30-40%, a 5-10% starszych chorych nie stosuje się do zaleceń. Decydują o tym niezrozumienie konieczności prowadzenia terapii, leczenia schorzeń współistniejących, interakcji lekowych, pojawienia się działań niepożądanych leków.

Udowodniono w szeregu badań, że w populacji starszych pacjentów leczenie hipotensyjne powoduje zmniejszenie chorobowości i śmiertelności z przyczyn sercowo-naczyniowych niezależnie od tego, czy występuje nadciśnienie skurczowo-rozkurczowe, czy izolowane nadciśnienie skurczowe (24, 25). Wykazano to w wielu randomizowanych próbach klinicznych, do których włączano pacjentów w wieku 60-70 lat lub więcej. W metaanalizie tych prób klinicznych wykazano, że zmniejszenie częstości występowania śmiertelnych, jak i nieprowadzących do zgonu incydentów sercowo-naczyniowych, a także udaru mózgu nastąpiło również u leczonych pacjentów w wieku 80 lat lub więcej, chociaż śmiertelność ogólna nie uległa zmniejszeniu (26). Korzystny wpływ na chorobowość, ale nie na śmiertelność u osób w bardzo podeszłym wieku został ostatnio potwierdzony w badaniu HYVET (27). Wykazano korzyści z leczenia hipotensyjnego w porównaniu z placebo lub brakiem leczenia u pacjentów w podeszłym wieku z nadciśnieniem skurczowo-rozkurczowym, u których jako leczenie pierwszego wyboru stosowano diuretyk lub betaadrenolityk (18-31). W niedawno przeprowadzonej metaanalizie stwierdzono, że u pacjentów w podeszłym wieku betaadrenolityki mogą wywierać mniej korzystny wpływ na występowanie incydentów sercowo-naczyniowych niż diuretyki, ale u wielu z tych pacjentów stosowano diuretyki razem z betaadrenolitykami. W próbach klinicznych dotyczących izolowanego nadciśnienia skurczowego lekiem pierwszego wyboru był diuretyk (32) lub antagonista wapnia z grupy pochodnych dihydropirydyny (33). Leczenie rozpoczynano od leku z tej ostatniej klasy także w dwóch próbach klinicznych przeprowadzonych w Chinach, jednej dotyczącej nadciśnienia skurczowo-rozkurczowego (34), a drugiej dotyczącej izolowanego nadciśnienia skurczowego (35), w których stosowano naprzemienne, a nie losowe przypisywanie leków. We wszystkich tych próbach klinicznych aktywne leczenie miało przewagę nad placebo lub brakiem terapii. W badaniu STOP-2 (36) stwierdzono, że częstość występowania incydentów sercowo-naczyniowych była podobna u pacjentów w podeszłym wieku z nadciśnieniem losowo włączonych do grupy otrzymującej antagonistę wapnia, inhibitor ACE lub konwencjonalne leczenie diuretykiem i b-adrenolitykiem, a w badaniu ALLHAT (37) wykazano, że diuretyk, antagonista wapnia i inhibitor ACE wpływały w takim samym stopniu na występowanie incydentów sercowo-naczyniowych, także w podgrupie pacjentów w wieku powyżej 65 lat. W badaniu LIFE (38) wykazano, że u pacjentów w wieku 55-80 lat z nadciśnieniem tętniczym i cechami przerostu lewej komory antagonista receptora angiotensynowego (ARB), losartan, skuteczniej zmniejszał częstość występowania incydentów sercowo-naczyniowych, a zwłaszcza udaru mózgu, niż betaadrenolityk, atenolol, a dotyczyło to także pacjentów z izolowanym nadciśnieniem skurczowym (39). Zmniejszenie częstości występowania nieprowadzących do zgonu udarów mózgu wykazano w badaniu SCOPE u pacjentów w wieku 70 lat lub więcej z nadciśnieniem tętniczym, leczonych połączeniem leków hipotensyjnych obejmujących antagonistę receptora angiotensynowego (ARB), kandesartan, w porównaniu z pacjentami otrzymującymi leczenie hipotensyjne bez kandesartanu (40). W analizie podgrup w badaniu SCOPE u pacjentów z izolowanym nadciśnieniem skurczowym wykazano istotne zmniejszenie częstości występowania udaru mózgu o 42% w grupie otrzymującej kandesartan (41).

Biorąc pod uwagę wyżej wymienione badania wydaje się, że korzyści z leczenia starszych pacjentów z nadciśnieniem tętniczym wykazano dla co najmniej jednego reprezentatywnego leku z kilku klas, czyli diuretyków, antagonistów wapnia, inhibitorów ACE oraz antagonistów receptora angiotensynowego, a także betaadrenolityków. Nie ma więc obecnie dostatecznych podstaw, aby stosować strategię różnego wyboru leków hipotensyjnych w zależności od wieku pacjenta. Leczenie hipotensyjne u pacjentów w podeszłym wieku powinno się rozpoczynać zgodnie z ogólnymi zasadami. Przed rozpoczęciem oraz podczas leczenia należy zawsze mierzyć ciśnienie tętnicze zarówno w pozycji siedzącej, jak i stojącej, ponieważ leki hipotensyjne mogą zwiększać i tak już zwiększone w tej grupie ryzyko ortostatycznych spadków ciśnienia (42). U starszych pacjentów, częściej niż u młodszych chorych, występują także inne czynniki ryzyka, powikłania narządowe oraz choroby współistniejące, zarówno układu sercowo-naczyniowego, jak i inne, co podpowiada nam, że w wyborze pierwszego leku powinniśmy kierować się indywidualną charakterystyką pacjenta. Co więcej, wielu pacjentów będzie wymagało dwóch lub więcej leków w celu uzyskania odpowiedniej kontroli ciśnienia, ponieważ u chorych w podeszłym wieku obniżenie ciśnienia skurczowego poniżej 140 mmHg sprawia nierzadko szczególne trudności (43, 44). Tu ma swoje miejsce wspominana wcześniej terapia skojarzona. Dopuszczalne i polecane skojarzenia lekowe to:

– Inhibitor konwertazy angiotensyny (ACE-I) i antagonista wapnia (CaB);

Dihydropirydynowi antagoniści wapnia (np. nitrendypina, amlodypina, lacydypina, felodypina) powodując rozkurcz naczynia prowadzą do kompensacyjnej reakcji ze strony układu RAA i układu współczulnego, czego konsekwencją jest skurcz naczynia, tachykardia i retencja wody i sodu. Zapobiega temu dodanie ACE-I blokującego układ RAA (badania ALERT i SELECT z benazeprylem i amlodypiną vs podwójne dawki każdego z leków w monoterapii – w obu badaniach potwierdzono wpływ skojarzonej terapii na redukcję wartości ciśnienia, poprawę podatności ściany tętnic oraz regresję masy lewej komory, badanie ASCOT-BPLA – połączenie amlodypiny i perindoprilu vs atenolol i bendroflumetiazyd wykazało większą skuteczność pierwszego połączenia, śmiertelność całkowita w grupie LBA + tiazyd była o 11% wyższa, badanie ACCOMPLISH – połączenie benazepryl + amlodypina przynosi większe korzyści niż benazeprylu z hydrochlorotiazydem, redukcja ryzyka wystąpienia incydentów sercowo-naczyniowych i zgonów z przyczyn sercowo-naczyniowych w grupie ACE-I + CaB wynosiła 20%).

– Inhibitor konwertazy angiotensyny (ACE-I) i diuretyk tiazydowy;

Tiazydy poprzez działanie natriuretyczne zmniejszają objętość krwi krążącej, prowadząc w ten sposób do aktywacji układu RAA. Dołączenie ACE-I niweluje aktywność układu RAA, co zwłaszcza jest istotne w populacji osób starszych, u których mamy zazwyczaj niską aktywność reninową osocza. Równocześnie, poprzez przeciwstawne działanie na stężenie potasu, to połączenie niweluje ryzyko nadmiernej retencji (ACE-I) lub utraty (tiazydy) potasu. W ciągu ostatnich lat poleca się stosowanie niższych dawek dobowych diuretyków tiazydowych (hydrochlorotiazyd 6,25-12,5 mg, indapamid 0,625-1,5 mg, indapamid ma dodatkowe działanie wazodilatacyjne). Potwierdziły to m.in. badania: REASON i PREMIER perindopril + indapamid vs monoterapia oraz enalapryl + atenolol, PROGRESS – perindopril + indapamid vs placebo; po 4-letniej obserwacji obserwowano 28% redukcję ryzyka udaru mózgu, 26% redukcję ryzyka OZW i 26% redukcję ryzyka niewydolności serca, ADVANCE – gdzie do stosowanego już leczenia hipotensyjnego dołączono preindoprilu z indapamidem przyczyniło się do zmniejszenia śmiertelności ogólnej, sercowo-naczyniowej.

Wydaje się, że u osób > 80. r.ż. wartości skurczowego ciśnienia tętniczego (SBP) powinniśmy obniżać do 160 mmHg. Optymalne ciśnienie rozkurczowe, które należy uzyskać podczas leczenia, nie zostało ustalone. Autorzy badania SHEP oceniali post hoc rolę ciśnienia rozkurczowego w czasie leczenia u pacjentów z izolowanym nadciśnieniem skurczowym (45). Doszli do wniosku, że uzyskane ciśnienie rozkurczowe < 70 mmHg, a zwłaszcza < 60 mmHg, identyfikowało grupę wysokiego ryzyka, gdzie wyniki leczenia były gorsze. Autorzy sugerowali związek z nadmiernie intensywnym leczeniem. W badaniu Syst-Eur nie uzyskano jednak danych wskazujących na szkodliwość obniżenia ciśnienia aż do wartości ciśnienia rozkurczowego równej 55 mmHg (poniżej której nie było dostatecznych danych), z wyjątkiem pacjentów z chorobą wieńcową w wywiadzie na początku obserwacji (46). Co więcej, niskie ciśnienie rozkurczowe w tej samej próbie klinicznej wiązało się z większą śmiertelnością z przyczyn sercowo-naczyniowych także w grupie otrzymującej placebo, można więc sądzić, że wzrost ryzyka u tych pacjentów nie wynika z nadmiernie intensywnego leczenia. Większą śmiertelność z przyczyn sercowo-naczyniowych i innych niż sercowo-naczyniowe w przypadku ciśnienia rozkurczowego mniejszego niż 60 mmHg, a ciśnienia skurczowego mniejszego niż 120 mmHg stwierdzono z kolei w metaanalizie obejmującej kilka tysięcy pacjentów (47). Wskazuje to na odwrotną zależność przyczynowo-skutkową, czyli że początkowo wyższe ryzyko może być odpowiedzialne za nadmierny spadek ciśnienia tętniczego podczas leczenia, a nie odwrotnie. Opublikowana w 2000 roku w czasopiśmie „Lancet” ponowna analiza danych z badania Framingham udowodniła, że wartość ciśnienia skurczowego, od której znacznie zwiększa się ryzyko zgonu, jest zależna od wieku pacjentów.

O ile dla mężczyzn w przedziale wieku między 45. a 64. r.ż. wartość ta wynosi istotnie 140 mmHg, to dla pacjentów między 65. a 74. r.ż. wynosi 160 mmHg. Jest to zgodne z wynikami badań klinicznych (oraz ich dużej metaanalizy opublikowanej w czasopiśmie „Lancet” w 2000 roku), w których leczenie izolowanego skurczowego nadciśnienia tętniczego rozpoznawanego od wartości 160 mmHg zmniejszało ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych u pacjentów > 60. r.ż. Ostatnio opublikowana modyfikacja europejskich wytycznych, kierując się dodatkowo danymi z badań w populacji osób > 60. r.ż., w których ciśnienie tętnicze skurczowe obniżano do wartości < 140 mmHg, i w których nie wykazano zmniejszenia ryzyka sercowo-naczyniowego, po raz pierwszy zwróciła uwagę na te wątpliwości i wezwała do przeprowadzenia badań klinicznych z grupą kontrolną otrzymującą placebo w populacji osób > 60. r.ż. z wartościami ciśnienia tętniczego pomiędzy 140 a 160 mmHg. W celu ustalenia, do jakich wartości można bezpiecznie obniżać ciśnienie tętnicze u pacjentów w podeszłym wieku, a zwłaszcza jaką wartość ciśnienia rozkurczowego można zaakceptować, dążąc do optymalnej kontroli izolowanego nadciśnienia skurczowego podczas leczenia należy przeprowadzić dalsze badania. Tym bardziej, że problem stanowi uogólnianie wyników już przeprowadzonych badań klinicznych na populacje pacjentów w wieku podeszłym. Liczne badania dotyczące zarówno prewencji pierwotnej, jak i wtórnej (u pacjentów z chorobą niedokrwienną serca lub po udarze mózgu) stały się podwaliną wytycznych i rekomendacji obejmujących między innymi pacjentów w wieku podeszłym, choć wiadomo, że charakterystyka kliniczna pacjentów włączonych do tych badań, a zwłaszcza ich wiek nie korelował z populacją osób w wieku podeszłym, którą obserwujemy w naszych gabinetach lekarskich. Dotyczy to również badań przeprowadzonych w populacjach chorych w wieku podeszłym. Dobrym przykładem jest wspominane już wcześniej badanie Systolic Hypertension in the Elderly Program (SHEP), które wykazało, że leczenie oparte na chlortalidonie zmniejsza o 36% ryzyko udaru mózgu u pacjentów > 60. r.ż. z izolowanym skurczowym nadciśnieniem tętniczym. Jednak pacjenci ci włączeni do badania stanowili zaledwie 1% z około 500 000 osób poddanych wstępnemu screeningowi. Innym przykładem jest badanie Hypertension In the Elderly Program (HYVET), które wykazało, że korzyść z leczenia nadciśnienia tętniczego odnoszą również pacjenci > 80. r.ż. Jednakże osoby włączone do tego badania nie miały w większości powikłań sercowo-naczyniowych w wywiadzie, chorób towarzyszących – innymi słowy byli to „zdrowi” 80-latkowie. Opublikowana w 2003 roku analiza wykazała, że przeprowadzone do tego czasu badania kliniczne mogą być ekstrapolowane na 0,4-30% populacji osób w wieku podeszłym. Znalazło to potwierdzenie w analizie danych 5500 pacjentów > 65. r.ż. będących pod opieką lekarzy pierwszego kontaktu w Polsce – jedynie niespełna 1/3 spośród nich nie miała schorzeń stanowiących kryteria wyłączenia z badań klinicznych.

Diagnostyka i terapia nadciśnienia tętniczego u pacjentów w podeszłym wieku wymaga indywidualizacji, szczególnej oceny ryzyka i korzyści z niej wynikających. Osoby w starszym wieku odnoszą korzyści z przyjmowania preparatów hipotensyjnych, które wynikają głównie z obniżenia ciśnienia, a nie ze stosowania konkretnego leku. Diuretyki tiazydowe, niedihydropirydynowi antagoniści wapnia, inhibitory konwertazy angiotensyny są zalecane w leczeniu nadciśnienia u osób starszych, betaadrenolityki zaś rezerwuje się dla grup wysokiego ryzyka np. z chorobą wieńcową, niewydolnością serca.