Szanowni Państwo!

Kolejny numer „Postępów Nauk Medycznych” zawiera szereg artykułów poświęconych problemom medycyny, a zwłaszcza chirurgii wieku podeszłego. Populacja ludzi powyżej 65 roku życia z poziomu obecnego 12,7% osiągnie 20% ogólnej światowej populacji w roku 2030. Szybko narasta liczba ludzi w wieku powyżej 85 roku życia. Liczba osób w wieku 85 lat lub powyżej wzrośnie 6-krotnie i osiągnie liczbę około 20 milionów w roku 2050. Już obecnie w USA leczenie osób w wieku podeszłym konsumuje około jednej trzeciej budżetu przeznaczonego na ochronę zdrowia. Lekarze, a szczególnie chirurdzy muszą przygotować się teoretycznie i praktycznie do opieki medycznej nad ludźmi w podeszłym wieku. W tej grupie chorych dominują takie choroby jak: nowotwory, choroby układu krążenia i oddechowego, następstwa miażdżycy, choroby układu kostno-stawowego, zaćma, urazy, przedziurawienia w obrębie przewodu pokarmowego, demencja starcza, choroby metaboliczne. Upośledzenie odporności związane z wiekiem zwiększa ryzyko zakażeń. Leczenie chirurgiczne chorych w podeszłym wieku jest trudne i kosztowne. Chorzy ci są obciążeni wieloma chorobami. Chirurdzy muszą uczyć się chirurgii wieku podeszłego. Operacje powinny trwać krótko, muszą być małoinwazyjne i bezkrwawe. Po operacji chorzy muszą być szybko rehabilitowani zgodnie z zasadami tzw. fast tract in surgery.

Cele leczenia zachowawczego i chirurgicznego chorych w podeszłym wieku są następujące:

1. przedłużać średni czas przeżycia,

2. zachować godność życia i samozadowolenie z przedłużonego życia,

3. zwiększać niezależność i samodzielność ludzi w podeszłym wieku,

4. przynosić ulgę w cierpieniu, szczególnie eliminując ból, chociaż zwykle nie jest możliwym wyleczenie chorego w wieku podeszłym, ale niezmiernie ważnym jest postępowanie paliatywne poprawiające komfort życia.

Z zamieszczonych artykułów w tym numerze „Postępów Nauk Medycznych” wynikają szczególnie istotne wnioski. Pokrótce je przytoczę. U osób w podeszłym wieku nasila się nietolerancja laktozy, zmniejsza się wchłanianie węglowodanów przez błonę śluzową jelita, częstsze są niedokrwienia jelit związane z miażdżycą naczyń krwionośnych oraz spadkiem rzutu minutowego serca, obniża się wchłanianie wapnia w jelitach w wyniku spadku syntezy w nerkach 1,25-dihydroksycholecalciferolu.

Wraz z wiekiem zwiększa się ilość infekcji. Starzenie ma wpływ na farmakokinatykę i farmakodynamikę leków. Mniejsza wydolność wątroby i nerek powoduje zmniejszenie eliminacji leków w ustroju. Ma to wpływ na zmniejszone zapotrzebowanie na leki w czasie zabiegu operacyjnego. Szczególnej troski w okresie przed i pooperacyjnym wymagają starzy ludzie ze współistniejącymi chorobami serca, układu oddechowego, cukrzycy, pacjenci niedożywieni. Chorzy zakwalifikowani do operacji krótko trwających mogą być znieczulani regionalnie. U osób starszych częstsze są powikłania pooperacyjne, takie jak zaburzenia świadomości, powikłania zatorowo-zakrzepowe, hipotermia. Zapalenie otrzewnej może mieć nietypowy, skąpo objawowy przebieg. Częściej spotykamy zapalenia uchyłków okrężnicy, krwawienia do przewodu pokarmowego. W krwawieniach z jelita cienkiego szczególnie przydatną w diagnostyce jest enteroskopia dwubalonowa. Krwotoki do dolnego odcinka przewodu pokarmowego powinny być początkowo leczone zachowawczo gdyż większość krwawień zatrzymuje się samorodnie.

U osób w dużo starszym wieku ostre zapalenie trzustki najczęściej występuje na tle kamicy żółciowej. Kamica pęcherzyka żółciowego jest najczęstszym wskazaniem do zabiegu operacyjnego osób w sędziwym wieku. Rak jelita grubego jest najczęstszym nowotworem w grupie pacjentów powyżej 75. roku życia. Choroba uchyłkowa u pacjentów w wieku podeszłym stanowi znaczący ilościowo problem. Dotyczy jednakowo, zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Uchyłki najczęściej zlokalizowane są w esicy. Obecnie tomografia komputerowa jest metodą z wyboru w diagnostyce tej choroby. W przebiegu zapalenia uchyłków u ludzi starszych parokrotnie częściej występuje rozlane zapalenie otrzewnej. Szczególnie często spotykamy się w chorobie uchyłkowej ludzi w starszym wieku z innymi powikłaniami. Często są to krwawienia do dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Zaparcia u ludzi w wieku podeszłym powodowane są obniżeniem ciśnienia spoczynkowego w odbytnicy i siły skurczu zwieraczy odbytu. Najważniejszą metodą diagnostyczną pozostaje badanie per rectum. Często stosuje się też badanie czasu pasażu jelitowego. W leczeniu zaparć zaczyna się od leków ściągających wodę i leków czynnych osmotycznie. Leczenie operacyjne zaparć stosuje się niezwykle rzadko. Jest to nadal zabieg bardzo okaleczejący pacjenta.

Prof. dr hab. med. Krzysztof Bielecki